Blog 24: Levenskunst : Hoe ook in moeilijke periodes positief in het leven te blijven staan

Leven als ware levenskunstenaars; willen we dat eigenlijk niet allemaal? Niet  alleen in tijden van voorspoed maar ook in tijden van tegenspoed? Ik in ieder geval wel! Wat is levenskunst eigenlijk en hoe doe je dat? Daarover gaat deze blog. Niet alleen voor (ex)kankerpatiënten maar eigenlijk voor iedereen.
 

Sinds ik het weet    

‘Sinds ik het weet, werd mij de overvloed,
De schoonheid en de zoetheid aller dingen,
Die mij alom omgeuren en omringen,
Nog wèl zoo liefelijk en wèl zoo zoet’ 

Deze ontroerende dichtregels schreef Jacqueline van der Waals (een gelovige Nederlandse dichteres, schrijfster, vertaalster en lerares) bijna 100 jaar geleden op 54-jarige leeftijd toen zij maagkanker had en wist dat ze niet lang meer te leven had. Ik las haar gedicht medio 2019 toen ik zelf ook een agressieve vorm van kanker had. En ik was meteen tot tranen toe geroerd. Want hoe kan je zo positief in het leven staan wanneer je oog in oog met de dood staat? Dat is ware levenskunst! 

Herkenbaar
Ik herkende de gevoelens die Van der Waals in haar gedicht beschreef direct. Want ook ík voelde me dieper dan ooit ontroerd toen ik in het  voorjaar van 2019, daags na mijn eerste chemo  de eerste appelbloesems zag bloeien. Hun tere schoonheid, hun liefelijke kleuren en zoete geuren vond ik overweldigend. En terwijl ik intens genoot, schoot ik vol en vroeg ik me af: Ben ik er volgend jaar nog?
 
Intens genieten
Inmiddels is het 2,5 jaar verder en ben ik 2 jaar kankervrij 😊. Dat is een groot geschenk! Sinds ik zelf doodsangst heb ervaren, leef ik bovendien met veel grotere, gulzigere teugen dan ooit daarvoor. En ik geniet! Veel meer en intenser dan ik ooit had durven dromen. Van de schoonheid van de natuur, van mooie muziek, van alle goede mensen in mijn leven en van alles wat er eigenlijk best goed gaat, ook al ervaar ik als gevolg van mijn ziekte ook dagelijks nog beperkingen. Ondertussen heb ik alweer twee nieuwe bloesemseizoenen meegemaakt. Niet alleen met liefelijk bloeiende, zacht geurende appelbloesems, maar ook met perenbloesems, kersenbloesems en nog veel meer. Elke jaar opnieuw een prachtige aanblik. En elke keer een krachtige bevestiging: Ik leef!
 
Levenskunst wat is dat eigenlijk? 
Op basis van mijn persoonlijke ervaringen omschrijf ik dat als volgt: het vermogen om altijd, zowel in goede als in minder goede én slechte tijden lichtpuntjes in het bestaan te kunnen zien. Om elke keer opnieuw, ook wanneer het minder goed gaat het positieve te kunnen ervaren in alles om je heen. Want ook als het niet gaat, moet je toch proberen er zelf iets van te maken.
 

Edith Eger
Edith Eger, Holocaust-overlever, gerenommeerd Amerikaans-Hongaars- psycholoog, therapeut en schrijfster en op haar 93^ste nog zeer actief, formuleert het in haar boek ‘Het geschenk (The gift) als volgt: ‘Hoewel lijden onvermijdelijk en universeel is, kunnen we altijd kiezen hoe we erop reageren’ (blz. 13). Volgens haar zijn onze ergste ervaringen eigenlijk onze beste leerschool. In haar adviezen over hoe sterker en hoopvoller in het leven te staan verwijst ze onder andere naar principes uit de positieve psychologie (Martin Seligman). Volgens haar is de ultieme uitnodiging van het leven om onze ‘aangeleerde hulpeloosheid’ (d.w.z. dat we lijden door de gedachte dat we geen macht hebben over ons leven) om te buigen naar ‘aangeleerd optimisme’  (d.w.z. het geloof dat we zelf, ongeacht de omstandigheden waarin we ons bevinden, betekenis en richting aan ons leven kunnen geven). Mensen die daarin slagen staan krachtiger, hoopvoller en liefdevoller in het leven. Die keuze kunnen we dus elke dag maken.  

Inge Hidding  
Ook Inge Hidding, oprichter van de voormalige post-HBO-opleiding Coachen bij kanker, benadrukt in haar gelijknamige boek het belang van levenskunst. Levenskunst is volgens haar ‘leven in vertrouwen. Vertrouwen vanuit geloof, hoop en liefde’ (blz. 120).  Je bent een levenskunstenaar wanneer je bewust ‘ja’ zegt tegen het leven, met alles erop en eraan. En levenskunst gaat ook over verantwoordelijkheid nemen voor wie je bent en wat je doet, op alle levensterreinen waar je als kankerpatiënt mee te maken hebt: vermoeidheid, angst, zelfbeeld, relaties, zingeving en werk. Een goede levenskunstenaar word je echter meestal niet vanzelf.
 
Levenskunst gaat niet vanzelf
Bij mij in ieder geval niet. Tijdens mijn behandeltraject ben ik lang gefocussed geweest op hoe ziek ik was en hoe de kanker mijn leven heeft verpest. Eigenlijk was ik continu aan het vechten want ik was boos en verdrietig dat dit me was overkomen. Het  heeft enige tijd geduurd voordat ik besefte dat deze vechten-tegen-houding me eigenlijk niet verder hielp. Want vechten tegen pijn, andere fysieke kwalen en negatieve emoties kost veel energie maar je kwalen, verdriet en boosheid gaan er niet sneller van over. Integendeel.
 
Hoe word je een levenskunstenaar?
Dankzij heilzame gesprekken met een paar goede psychosociale hulpverleners kreeg ik het op een gegeven moment door. Je kan beter leren om je ziekte, pijn, ongemakken en verdriet te omarmen, dan ze telkens proberen weg te duwen. Net als die plastic opblaasbal die je onder water drukt. Naarmate je harder duwt komt die ook steeds harder weer boven water. En ik heb geleerd dat er in elke situatie, hoe rottig dan ook, altijd ook lichtpuntjes zijn. Als je maar je best doet om ze te zien. Wanneer ik dan weer eens ziek zwak en huilend op de bank lag vroeg mijn lichaamsgerichte therapeut bijvoorbeeld ’Is er misschien een plek in je lichaam waar je iets minder pijn/onrust voelt? Of: ‘Is  er iets in deze kamer waar je aandacht in positieve zin naar toe wordt getrokken?’. Door deze mooie vragen heeft ze me als het ware de ogen geopend om op een andere manier te kijken naar dezelfde situatie. En dan zag ik opeens de prachtige kleuren van de Amaryllis op vensterbank, een vogeltje in de tuin of er schoot me een mooi lied te binnen dat ik eerder die dag had gehoord. En dan voelde ik me, ondanks die rottige kanker opeens toch even iets beter en iets gelukkiger.
 
Je kan altijd zelf kiezen
Toen ik beseft dat je altijd kan kiezen hoe je zèlf naar situaties kijkt en dat je daarmee ook onder beroerde omstandigheden  je levensgeluk kan vergroten - wat Edith Eger ook steeds benadrukt- werd het vooral een kwestie van mezelf daaraan steeds opnieuw te herinneren. En om die nieuwe overtuiging elke keer opnieuw in de praktijk toe te passen door steeds mijn aandacht van negatieve dingen, en die waren er genoeg, proberen te shiften naar (iets) positieve(re) dingen. Aanhangers van ‘The law of attraction’ zouden dit ‘je trillingsgetal hoog houden’ noemen.

 
Geluksmomenten en optimisme
Die nieuwe grondhouding heeft me tijdens mijn behandeljaar en mijn verdere herstel enorm geholpen. En het brengt me ook nu nog elke dag geluksmomenten. De hele dag door. Soms iets meer, soms iets minder. Wanneer ik weer eens tegen de grenzen van mijn belastbaarheid oploop, val ik af en toe terug in het oude patroon van zielig en boos zijn. Dat mag best even, maar moet niet te lang duren. Gelukkig heb ik dat tegenwoordig veel sneller door en kan ik daarna weer voor de lichtpuntjes-aanpak kiezen.
 
Door mijn aandacht meer op het positieve dan op het negatieve te richten en dankbaar te zijn voor wat er allemaal wél is, in plaats van op wat ontbreekt, ben ik nu weer de positieve, optimistisch vrouw, die ik vroeger ook was. Het gaat goed met me èn ik voel me levenslustig!

(Beeldentuin De Pruimenboomgaard, 

Wijk bij Duurstede, jaartal en kunstenaar onbekend)

Ik heb makkelijk praten
Terwijl ik dit schrijf denk ik ook aan alle dappere lotgenoten die er momenteel slechter voorstaan dan ik. Want ik ben nu kankervrij en zij hebben al één of meer recidieven gehad. Zij zijn met een rotwoord ‘palliatief’. Dat betekent tegenwoordig niet meer per se dat je binnen een paar weken zal overlijden. Want met behulp van goede medicatie en verstandige levensmaatregelen kan je soms nog een flinke tijd met een redelijke tot goede kwaliteit van leven. Maar altijd wel met het nadere einde ergens op de loer. Levenskunst in die context is pas echt levenskunst! Veel respect dappere, palliatieve dames en heren, voor hoe jullie er ondanks alles elke dag opnieuw iets positiefs van proberen te maken!
 
Mijn wens
Lieve lotgenoten, ik denk aan jullie en wens jullie een goed herstel  toe én als dat niet meer mogelijk is: nog veel goede momenten met jullie dierbaren en een zo goed mogelijke kwaliteit van leven!
 
Eigenlijk is dit mijn wens voor iedereen, ongeacht of je nu ziek of gezond bent: word een echte levenskunstenaar en maak er elke dag iets moois van!  Dat geschenk wens ik iedereen toe! Tot je je laatste adem uitblaast.

                                    Morning has broken (Cat Stevens, 1972)

En jij?
Ben jij al een levenskunstenaar? Welke tips kan je daarover aan anderen geven? Of wil je graag een levenskunstenaar worden? Hopelijk inspireert mijn blog je daarbij!
 
 
Levendige groet,
 
Christa

Volledig gedicht: Sinds ik het weet

 

Meer lezen? 

·     Eger, E. E. Het geschenk. 12 lessen die je leven kunnen redden. (2020). Bruna Uitgevers. ISBN 9787 94 005 1225 2  

·     Hidding, I. Coaching bij kanker. Begeleiding vanuit levenskunst. (2015). Uitgeverij Boom Nelissen. ISBN 978 90 244 0361 5 NUR 808

·     Waals, J.E. van der.  Sinds ik het weet. Verschenen in:  Laatste verzen (1922). Niet meer verkrijgbaar in boekvorm. Wel te lezen via: www.dbnl.org

·     Waals, J. E. van der. Sinds ik het weet. In:  Verzamelde gedichten. (2017, 1^e druk). Uitgeverij Kok. ISBN 9789043528474 

·     ChristaBlogt: wil je meer weten over mijn  (pogingen tot) levenskunst? Lees dan ook mijn andere blogs: https://christablogt.blogspot.com